Diş Kalıp Malzemeleri: Türleri, Özellikleri ve Klinik Kullanım Rehberi

Diş hekimliğinde protez, ortodonti ve restoratif işlemlerde başarıyı doğrudan etkileyen en kritik aşamalardan biri doğru ve hassas ölçü almaktır. Bu aşamada kullanılan kalıp malzemeleri, ölçünün detay hassasiyeti, hasta konforu, çalışma süresi ve uygun döküm tekrarı gibi birçok değişken üzerinde belirleyicidir. Bu yazıda, diş kalıp malzemelerinin türlerini, teknik özelliklerini ve klinik kullanım alanlarını profesyonel bakış açısıyla inceliyoruz.

1. Elastomerik Kalıp Malzemeleri

Modern diş hekimliğinde en çok tercih edilen kalıp malzemeleridir. Yüksek detay hassasiyeti, boyutsal stabilite ve farklı viskozite seçenekleri sayesinde geniş kullanım alanı sunarlar.

a. VPS (Vinil Polisiloksan / Silikon Bazlı)
    •    Boyutsal stabilitesi yüksektir, 7 güne kadar döküm yapılabilir.
    •    Hidrofilik versiyonları, nemli ortamda bile detay almayı mümkün kılar.
    •    Ölçü kaşığına iyi tutunur, çift karışım (putty-light body) tekniklerine uygundur.

b. Polieter
    •    Akıcılığı iyidir, doku altına kolay nüfuz eder.
    •    Rijitliği yüksektir, derin sulkus veya diş eti altı preparasyonlarda avantaj sağlar.
    •    Kuron-köprü ölçülerinde, implant üstü ölçülerde sık tercih edilir.
    •    Düşük esneklik nedeniyle çıkarılması zor olabilir, bu yüzden alçı dökümü öncesi dikkatli çıkarılmalıdır.

c. Kondansasyon Silikonu
    •    Ekonomik versiyondur, boyutsal stabilitesi düşüktür.
    •    Döküm kısa sürede yapılmalıdır.
    •    Prova ölçüleri ve geçici uygulamalarda tercih edilir.

2. Hidrokolloid Kalıp Malzemeleri

a. Agar (Reversibl Hidrokolloid)
    •    Isı ile yumuşar, soğuyunca sertleşir.
    •    Çok hassas detay verir fakat özel cihaz ve sistemler gerektirir.
    •    Günümüzde nadiren kullanılır.

b. Aljinat (İrreversibl Hidrokolloid)
    •    Ekonomiktir, kolay hazırlanır.
    •    Boyutsal stabilitesi düşüktür; 10–15 dakika içinde döküm yapılmalıdır.
    •    Ortodontik model, ölçü kaşığı provaları ve tanısal modellerde idealdir.
    •    Toz bazlı ve tozsuz versiyonları bulunur. Tozsuz formlar solunumu olumsuz etkilemez.

3. Kalıp Malzemesi Seçiminde Dikkat Edilecek Kriterler

    •    İşlem türü (sabit protez, hareketli protez, ortodontik ölçü, implant üstü ölçü)
    •    Ağız içi durum (diş eti altı hazırlık, sulkus derinliği, nem seviyesi)
    •    Döküm zamanı (hemen mi dökülecek yoksa birkaç gün sonra mı)
    •    Hasta konforu ve çıkartma kolaylığı
    •    Kaşıkla uyumluluk ve yapışma derecesi

4. Yardımcı Kalıp Ürünleri

    •    Adezivler (ölçü kaşığına yapışmayı artırmak için)
    •    Sülfürsüz eldivenler (özellikle VPS ile çalışırken silikon polimerizasyonuna engel olmamak için)
    •    Ölçü kaşıkları (perfore kaşıklar, özel kaşıklar, bireysel kaşıklar)